Nhưng sẽ không thể biết sự đặc biệt ấy là tình cờ duy nhất hay có một ý nghĩa lớn lao hơn – chỉ với một cuốn sách thuở nhỏ chưa một lần đọc lại. Mười mấy năm sau, Marai Sandor trở lại với tôi – với đoản văn Bốn mùa, Trời và đất và tiểu thuyết Những di sản của Eszter. Tôi đã hét lên theo nghĩa đen, ngay khi đọc những dòng đầu tiên của Bốn mùa. Không phải ông viết cho tôi hay viết về tôi. Là ông VIẾT TÔI RA – như thay phần tôi khi tôi chưa đủ viết trọn mình. Như thế, ngay ngắn và xuyên thấu, trên giấy trắng mực đen, miên tục từ trang này qua trang khác.

Có thể đặt và Những ngọn nến cháy tàn và Những di sản của Eszter như hai đối trọng cân xứng, dù cuốn trước là viết sau và văn phong trưởng thành hơn, đậm đặc phong cách cá nhân hơn. Chúng đều nói về một cuộc đối diện đã chờ đợi đằng đẵng cuộc đời, để giải quyết những nợ nần, khúc mắc, dồn nén. Nếu Những ngọn nến cháy tàn là vai của người đàn ông thì Những di sản của Eszter là vai người phụ nữ. Cả hai đều là con người của đạo đức. Một đằng chủ động chờ một cuộc gặp cuối cùng để giải phóng đáp án sẵn trong mình và buông bỏ hết. Một đằng vô thức mong ngày hội ngộ trở lại và rút cục yên lòng đón lấy định mệnh của mình. Tôi muốn tổng kết thêm về Marai Sandor hay bình luận đôi điều công bằng, nhưng khó lắm khi quá nhiều yêu dấu và hàm ơn ngay giữa. Cuốn trước đã hình thành tôi, cuốn sau đã đáp lời quay quắt của tôi.

Tôi gặp được ông qua những cuốn sách, nhưng không đối thoại mấy. Không cần, vì chúng tôi nói chung một lời. Nền tảng và trải nghiệm chỉ là những cái vỏ, tinh thần thì là một. Tôi sẽ đọc hết sách của ông, nhưng không vội, vì hạnh ngộ này là cả đời và hơn cả đời.

Tôi không biết gọi Marai Sandor là gì. Là thầy, là tiền nhân, là tri kỷ tâm hồn? Bạn cách xa tuổi là bạn vong niên, vậy tương giao giữa một người sống và một người chết có thể gọi là gì: bạn vong sinh? Tôi chưa tìm được danh từ để khung mối tương giao này lại, có lẽ vì nó vẫn còn cựa quậy nữa.

Điều tôi cần có lẽ không phải lòng ngưỡng mộ, cũng không phải tình yêu, là tôi cần một tương đồng toàn vẹn, đồng điệu và tương thích trên mọi chiều kích – để biết mình không đơn độc giữa nhân loại này, để chắc chắn mình không phải ngoại lệ lẻ loi. Đó là liều thuốc duy nhất có thể cứu chữa căn bệnh cô độc mạn tính, và cũng là căn bệnh trầm trọng nhất đè nặng kiếp đời tôi. Đó là thứ “bảo kê tinh thần” để tôi có thể vững dạ mà bước tiếp phần sống còn lại, hy vọng vào hồi đáp của lịch sử.

Cúi đầu cáo lỗi linh hồn người đã khuất cho sự tự tiện này, nhưng mạn phép dưới tinh thần đã được cô đúc vĩnh viễn trong những con chữ, tôi và chúng tôi xin khai sinh tổ đội “Những kẻ yêu sự thật”: Marai Sandor, và tôi. Yêu sự thật không phải là hăng hái đi tìm sự thật. Hơn cả và sâu cùng, là hoài nguyện sống trong tinh thần của sự thật.